Głos dla Sprawiedliwości i Odpowiedzialności
Ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, potocznie nazywana Ustawą o sygnalistach, ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego unijnej dyrektywy w tej samej sprawie.
Celem ustawy jest stworzenie systemu ochrony dla osób, które zgłaszają nieprawidłowości w firmach i instytucjach publicznych. Ustawa ma zapewnić sygnalistom poufność i bezpieczeństwo, a także ułatwić im zgłaszanie naruszeń.
Kiedy ustawa wejdzie w życie?
Projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa powrócił do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów.
Ustawa wejdzie w życie miesiąc po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, zgodnie z założeniami projektu.
Ochrona sygnalisty – co obejmuje?
Ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa obejmuje szeroki zakres dziedzin.
Oznacza to, że sygnalista może liczyć na ochronę, jeśli zgłosi naruszenie prawa między innymi w następujących obszarach:
- Zamówienia publiczne (np. nadużycia w procesie przetargowym, korupcja)
- Usługi, produkty i rynki finansowe (np. manipulacje na rynku, oszustwa)
- Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
- Bezpieczeństwo transportu
- Ochrona środowiska
- Ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe
- Zdrowie i dobrostan zwierząt
- Ochrona prywatności i danych osobowych (np. naruszenia RODO, nielegalne przetwarzanie danych osobowych, nadużycia w ochronie danych osobowych)
- Bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych (np. cyberataki, awarie systemów teleinformatycznych, nadużycia w cyberprzestrzeni)
- Interesy finansowe skarbu państwa RP, jednostki samorządu terytorialnego oraz UE
Kogo dotyczy ustawa o sygnalistach?
Obowiązek wdrożenia:
Ustawa obejmuje firmy i inne podmioty zatrudniające, dla których na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób.
Doliczanie osób:
Do 50 osób wlicza się:
- Pracowników w przeliczeniu na pełne etaty
- Osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeśli nie zatrudniają innych osób do tego rodzaju pracy
Rodzaje umów:
Wliczają się osoby zatrudnione na umowę o pracę oraz na podstawie:
- Powołania: Dotyczy to umów o powołanie do piastowania danego stanowiska
- Wyboru: Dotyczy to osób pełniących funkcje kierownicze w organizacjach społecznych, politycznych i związkowych
- Mianowania: Stosuje się do służby cywilnej, nauczycieli w szkołach publicznych i nauczycieli akademickich. W związku z tym szkoły publiczne i szkoły wyższe zatrudniające co najmniej 50 osób
- Spółdzielczej umowy o pracę: Dotyczy to sytuacji, gdy spółdzielnia zatrudnia swojego członka
Kogo jeszcze dotyczy ustawa o sygnalistach?
Oprócz firm zatrudniających ponad 50 pracowników na umowę o pracę, system ochrony sygnalistów muszą wdrożyć m.in.:
szkoły publiczne i szkoły wyższe, spółdzielnie mieszkaniowe, podmioty publiczne, jak gminy, ośrodki kultury czy parki narodowe, jeśli zatrudniają co najmniej 50 osób w określonych formach
Organizacje zobowiązane są do wdrożenia szeregu rozwiązań RODO w zakresie ochrony sygnalistów, m.in.:
- Zapewnienie poufności zgłoszeń
- Ochrona danych osobowych sygnalisty oraz danych osoby, której dane znalazły się w zgłoszeniu
- Informowanie sygnalisty o przysługujących mu prawach
- Ustanowienie procedury rozpatrywania zgłoszeń
Administratorem danych osobowych sygnalisty będzie podmiot, do którego zostało skierowane zgłoszenie. Może to być firma, instytucja publiczna lub inna organizacja.
Dane osobowe osoby, której dane znalazły się w zgłoszeniu, również podlegają ochronie RODO. Administrator danych musi je przetwarzać zgodnie z obowiązującymi przepisami, w tym z zasadą minimalizacji danych i celu.
Dane sygnalisty i osoby, której dotyczy zgłoszenie naruszenia, będą przechowywane przez okres 15 miesięcy. Ten okres liczy się od zakończenia roku kalendarzowego, w którym:
- Zakończono działania podjęte w odpowiedzi na zgłoszenie,
- Zgłoszenie zostało przekazane do zewnętrznego organu publicznego, który ma podjąć dalsze kroki.
- Po upływie 15 miesięcy dane osobowe zostaną usunięte.
Ujawnienie tożsamości sygnalisty lub osoby, której dotyczyło zgłoszenie, jest prawnie niedopuszczalne i podlega karze. Oznacza to, że osoby, które otrzymały informacje o zgłoszeniu, nie mogą ujawniać danych osobowych sygnalisty ani osoby, której dotyczyło zgłoszenie.
Organizacje mogą powierzyć przetwarzanie danych osobowych sygnalistów podmiotowi zewnętrznemu. W takim przypadku konieczne jest zawarcie z tym podmiotem umowy powierzenia przetwarzania danych.
Ustawa o sygnalistach zawiera szereg innych istotnych zapisów:
- Możliwość zgłaszania naruszeń anonimowo: Sygnalista nie musi ujawniać swojej tożsamości, jeśli nie chce. Może zgłosić naruszenie anonimowo, korzystając z różnych kanałów, np. dedykowanej infolinii lub strony internetowej.
- Ochrona sygnalisty przed zwolnieniem lub innymi działaniami odwetowymi: Ustawa chroni sygnalistów przed zwolnieniem, dyskryminacją i innymi działaniami odwetowymi ze strony pracodawcy. Oznacza to, że pracodawca nie może negatywnie traktować pracownika, który zgłosił naruszenie.
- Obowiązek informowania o zgłoszeniach zarządu: W przypadku poważnych naruszeń, osoba przyjmująca zgłoszenia ma obowiązek poinformować o nim zarząd firmy. Zarząd musi podjąć odpowiednie kroki w celu wyjaśnienia sprawy i naprawienia szkody
Propozycje zmiany przepisów o sygnalistach wymagają poprawek
Mirosław Wróblewski, Przewodniczący Urzędu Ochrony Danych Osobowych, wyraził swoje zastrzeżenia co do projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, opracowanego przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej:
- Należy dopuścić anonimowe zgłaszanie naruszeń.
- Należy określić zakres danych osobowych do identyfikacji sygnalistów i osób, których dotyczy zgłoszenie.
- Przetwarzanie danych osobowych w związku z ustawą powinno być uregulowane w jej przepisach, a nie w aktach wewnątrzorganizacyjnych.
- Określenie w ustawie zasad ochrony tożsamości osób, których dotyczy zgłoszenie, zapewniłoby jednolity standard ochrony.
Prezes UODO wyraża nadzieję, że jego uwagi zostaną wzięte pod uwagę w dalszych pracach nad ustawą.
Pełne uwagi Prezesa UODO dostępne są w załączniku do komunikatu.
Ochrona danych osobowych w Twojej firmie - bez obaw i stresu!
Zaufaj naszym ekspertom i zyskaj pewność, że Twoja firma jest w pełni zgodna z RODO.
Oferujemy kompleksowe usługi w zakresie ochrony danych osobowych:
- Przejęcie obowiązków Inspektora Ochrony Danych (IODO) – odciążamy Cię od czasochłonnych i skomplikowanych obowiązków.
- Audyt bezpieczeństwa danych osobowych – sprawdzimy poziom bezpieczeństwa danych w Twojej firmie i wskażemy obszary wymagające poprawy.
- Wdrożenie dokumentacji RODO – stworzymy niezbędne dokumenty, takie jak Polityka Ochrony Danych Osobowych, klauzule informacyjne i rejestry czynności przetwarzania.
- Szkolenia z zakresu ochrony danych osobowych – nauczymy Twoich pracowników, jak bezpiecznie i zgodnie z prawem postępować z danymi osobowymi.
